23 Ιουνίου 2019 - Το φαινόμενο των τελωνίων

23 Ιουνίου 2019

Το φαινόμενο των τελωνίων

Μία από τις πλέον βασανιστικές πλευρές της ποιμαντικής μου διακονίας, όπως βιώνεται μέσα από τη σχέση μου με το ποίμνιο της ενορίας μου, που εμφανίζεται συχνά κατά την εξομολόγηση ή σε περιπτώσεις πνευματικής συμβουλευτικής, εστιάζεται γύρω από τα ανεξάντλητα ζητήματα της βασκανίας, του ματιάσματος, του εξορκισμού, και πρόσφατα των μετά θάνατον τελωνίων, σταθμών ελέγχου, φυλακίων διά των οποίων εξαναγκάζονται να διέλθουν οι προαπελθόντες αδελφοί μας, όχι για να πορευτούν στη μακαρία οδό με προορισμό τόν προετοιμασμένο για τους κεκοιμημένους τόπον αναπαύσεως, αλλά για να υποβληθούν σε εξετάσεις, κατά την πορεία τους προς τη Βασιλεία του Θεού ή του παμφάγου Άδη. Αφού με απασχόλησαν και εμένα αυτά τα ζητήματα, κατέληξα στο συμπέρασμα πως η επίμονη ενασχόληση με αυτά τα φαινόμενα προκαλείται από παθολογικά συμπτώματα φόβου, παρακινημένη από μια εσωτερική, χρόνια φοβία που εξασκείται πάνω στον πιστό από έναν τιμωρό Θεό, αποφασισμένο να ποινικοποιήσει τον παραβάτη των νόμων του και να ανταμείψει τον πιστό ακόλουθο των εντολών του. Τα ερωτήματα αυτά διατυπώνονται από τους εκφοβισμένους πιστούς με μία τάση που κυμαίνεται μεταξύ πνευματικής ανησυχίας και εσωτερικού τρόμου, ενώπιον της πιθανότητας της ψυχής να αποτύχει σε αυτές τις μεταφυσικές εξετάσεις, να μην μπορέσει να περάσει από αυτά τα διόδια ελέγχου, με αποτέλεσμα να διασυρθεί σε άλλα τελώνια για περαιτέρω ανακρίσεις και εξονυχιστικές έρευνες των ανόμων πράξεων στις οποίες επιδόθηκε κατά τη βιοτή της. Ομολογώ πως δεν συναρπάστηκα ποτέ από αυτό το φαινόμενο των τελωνίων, και το παρέπεμψα στο χώρο της πνευματικής λαογραφίας, στις δέλτους της γλωσσοφαγιάς, κακογλωσσιάς, ματιάσματος, κακομελέτης, και άλλων μαγικών επωδών που εκτοξεύονται από κακοπόδαρους ανθρώπους και απειλούν την πνευματική και σωματική ακεραιότητα των θυμάτων τους, με επικείμενη διάλυση της οικογενείας τους, καθίζηση των θεμελίων του σπιτιού τους, απώλεια εργασίας, συχνές βλάβες μηχανικής φύσεως κυρίως σε οχήματα, και διάφορες άλλες καταστροφές.

Περί τελωνίων όμως ο λόγος. Το θέμα άρχισε να με απασχολεί σοβαρά σε σχέση με τις συνέπειες της θεολογίας των τελωνίων, μετά από την ανάγνωση μιας βιβλιοκριτικής συνταγμένης από τον π. Andrew Louth αναφορικά με ένα ογκώδες βιβλίο με τίτλο Η αναχώρηση της ψυχής κατά τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας (το βιβλίο κυκλοφορεί αγγλιστί με τίτλο The Departure of the Soul According to the Teaching of the Orthodox Church), δημοσιευμένης στο περιοδικό Sobornost που παρουσιάζει την θεολογία των τελωνίων στο φως της παράδοσης, ως δογματικό πυλώνα της Ορθοδοξίας. Η αξίωση αυτή ως προς την δογματική ορθότητα (‘της Ορθοδόξου Εκκλησίας’ διασαφηνίζει ο τίτλος) στηρίζεται στο βιβλίο από πληθώρα διαπρεπών θεολόγων διακεκριμένων στον τομέα της Ορθοδόξου πνευματικότητας, παρά το ότι τα τεκμήρια που παρουσιάζονται βασίζονται σε πηγές αμφισβητούμενης εγκυρότητας, και παρά την έλειψη επαλήθευσης αυτών των αξιώσεων από τη θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας, την παντελή απουσία τους από τη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας, από τους επικήδειους ύμνους του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, ή από τις επιμνημόσυνες δεήσεις.

Στη βιβλιοκρισία του ο π. Louth αναφέρει πως η αξίωση περί τελωνίων “αποτελεί μέρος της λαϊκής βυζαντινής δοξασίας (λαογραφίας), που οφείλεται περισσότερο στην μεσογειακή ειδωλολατρεία παρά σε αυθεντική Ορθόδοξη πίστη”, βασισμένη στην εικασία πως κατέχομε πλήρη γνώση των λεπτομερών ζητημάτων τής μετά θάνατον ζωής.

Η μόνη εξήγηση που μπόρεσα να ανιχνεύσω ως δικαίωση του φαινομένου των τελωνίων βρίσκεται στην αιγυπτιακή Βίβλο των Νεκρών, όπου οφείλομε και τη γένεση του ματιάσματος και της βασκανίας στα ιερογλυφικά στοιχεία που απεικονίζουν το μάτι του θεού Ώρου, πανίσχυρο αποτροπαϊκό σύμβολο, εγγυητικό της προστασίας του Φαραώ, που φερόταν και ως φυλαχτό, και απεικονιζόταν στα πλευρά της πρώρας των πλοίων της Μεσογείου, εχέγγυο κατά των κακών πνευμάτων. Σύμφωνα με αυτό το βιβλίο, προορισμένο για μεταθανάτιο χρήση, το πνεύμα του νεκρού περιφερόταν από φυλάκιο σε φυλάκιο, περνούσε από πύλες και αψίδες και από άλλα εμπόδια που τα φρουρούσαν επίβουλα, δαιμονιώδη πνεύματα με φρικιαστικά ονόματα (ο Φιδόβιος, ο Αιματοχορευτής), με ανθρώπινα σώματα και κεφαλές ζώων, ζωσμένα με φοβερές σπάθες. Οι νεκροί έπρεπε να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους την ώρα που η καρδιά τους ζυγιζόταν σε μια τεράστια ζυγαριά με αντίβαρο ένα φτερό, και αν ισοσταθμούσε, και οι απαντήσεις που έδινε ο νεκρός ήταν ικανοποιητικές περνούσε στην μετά θάνατον ζωή. Σε αντίθετη περίπτωση σφαζόταν και καταβροχθιζόταν από δαιμονιώδεις θεότητες στην υπηρεσία του Όσιρι, του θεού των νεκρών. Δεν είναι τυχαίο πως η λεπτομερής αφήγηση περί τελωνίων οφείλεται στον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο, που καταθέτει στη μαρτυρία του περί τελωνίων πράγματα που περιγράφονται στην αιγυπτιακή Βίβλο των νεκρών.

Αν αφήσομε κατά μέρος το μεγάλο ερώτημα, το πώς, δηλαδή, αυτές οι ειδωλολατρικές δοξασίες περί εκδικητικής ανταπόδοσης του κακού με κακό (lex talionis) και οι ηθικές αρχές της αξιομισθίας και των αντιποίνων μπορούν να συνυπάρχουν με την χάρι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, την αγάπη του Θεού και Πατρός, και την κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, θα πρέπει να αναρωτηθούμε για την ακεραιότητα των πνευμάτων που καλλιεργούν αυτές τις φρικαλέες ανταποδοτικές αντιλήψεις παγανιστικής θεοδικίας μέσα στο σωτηριολογικό πλαίσιο της Ορθόδοξης έποψης πραγμάτων, που μπορεί να κατανοηθεί μόνο διά της θυσιαστικής αγάπης του Χριστού, προσφορά του Υιού στον άνθρωπο. Ποιος είναι ο Χριστιανός, που στην αναζήτηση της σωτηρίας του θα βρει παραμυθία σε μια πνευματικότητα του τρόμου που εμπνέει στα τρίσβαθα του ανθρώπου φόβο και τρόμο, όχι τον πνευματικό φόβο Κυρίου, αλλά τον ψυχολογικό φόβο του τιμωρού Θεού, καθώς προετοιμάζει την ψυχή του για την αναχώρησή της από τον κόσμο, καθώς λέγει και ο τίτλος του βιβλίου. Τί είδους ποιμαντική καθοδήγηση μπορούν να προσφέρουν χαρισματικοί, καθώς αποκαλούνται, πνευματικοί πατέρες και μητέρες, που καταφεύγουν σε αυτές τις φρικτές απειλές, και ευθύνονται για την δημιουργία μιας ασθενούς, θεοφοβικής, σαδιστικής πνευματικότητας; Πόσα φυλάκια ελέγχου, πόσα τελώνια και από πόσες αψίδες ανάκρισης έπρεπε να περάσει ο ληστής που σταυρώθηκε με το Χριστό για να εισέλθει στη χαρά του Κυρίου του; Όσο η Ορθοδοξία καλλιεργεί στους κόλπους της και υποκύπτει στην τρομοκρατία που εξασκείται από αυτό το περίεργο είδος ποιμαντικής ‘πνευματικότητας’, δεν θα υπάρξει ελπίδα ανάκτησης της αυθεντικής πνευματικής μας παράδοσης. Της πνευματικότητας που τρέφεται από τη δικαιοσύνη του Κυρίου, την κρίση της αγάπης και του ελέους, και προσφέρεται ως σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου στους μετανοούντας αμαρτωλούς, σε πείσμα των τελωνίων και άλλων οργάνων υπερβατικών βασάνων, προσφιλών σε ορισμένους πνευματικούς οδηγούς που εξειδικεύονται στη διατήρηση του καθεστώτος του τρόμου.

 π. Λάμπρος Καμπερίδης

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ