Θυμός προς τον Θεό εν καιρώ θλίψεων

Θυμός προς τον Θεό εν καιρώ θλίψεων

Ο θυμός προς τον Θεό και προς τους συνανθρώπους θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αμαρτήματα στη θρησκευτική ζωή και στις κοινωνίες γενικότερα. Είναι κάτι που διστάζουμε να εκφράσουμε άμεσα. Ο θυμός, όμως, είναι πολύ πραγματικός και μπορεί να γίνει εξαιρετικά καταστροφικός. Αυτό που δεν συνειδητοποιούμε είναι ότι αυτό που προκαλεί τον θυμό είναι ο πόνος που προέρχεται από την απώλεια, την απόρριψη, το ανεκπλήρωτο, την απογοήτευση και την απορία.

Στη λογοτεχνία, όπως στα έργα του Ντοστογιέφσκι, ο θυμός και η δυσαρέσκεια απεικονίζονται πολύ καλά ως μέρος της ζωής που δεν μπορεί να αποφευχθεί. Στο έργο «Αδελφοί Καραμάζοφ», ο Ιβάν επαναστατεί κατά του Θεού για την αδικία και την απώλεια που πρέπει να υπομείνουν οι άνθρωποι, όπως ο πρόωρος θάνατος κατά την παιδική ηλικία. Στο «Έγκλημα και Τιμωρία», οι πάσχοντες χωρικοί εκφράζουν τη δυσαρέσκεια και την αίσθηση ματαιότητας για όσα πρέπει να αντιμετωπίσουν.

Αυτό που ξεχνάμε είναι ότι, αν έχουμε μια ανοιχτή και ελεύθερη σχέση με τον Θεό, τα ανθρώπινα συναισθήματά μας, όπως ο θυμός, δεν μπορούν να κρυφτούν. Αν έχουμε μια ειλικρινή σχέση μαζί Του, θα εκφράσουμε τον θυμό, τις αμφιβολίες, τους φόβους και τη δυσαρέσκειά μας προς Αυτόν με άμεσο και ειλικρινή τρόπο.

Ο Ιώβ, που συχνά παρουσιάζεται ως το απόλυτο παράδειγμα υπομονής, καταριέται την ημέρα της γέννησής του και θρηνεί για την ύπαρξή του, εκφράζοντας ένα βαθύ αίσθημα απόγνωσης (Ιώβ κεφ. 7), ενώ παραπονιέται ότι δεν μπορεί να βρει τον Θεό για να παρουσιάσει την υπόθεσή του και διερωτάται γιατί οι άδικοι ευημερούν ενώ οι αθώοι υποφέρουν (Ιώβ κεφ. 23-24).

Ο Χριστός, βιώνοντας την ολότητα του ανθρώπινου πόνου πάνω στον Σταυρό, αναφωνεί: «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;». Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας δίδαξε ότι αυτή η κραυγή δείχνει ότι ο πόνος του Χριστού είναι αληθινός, όχι απλώς μια ψευδαίσθηση, επιβεβαιώνοντας την αλήθεια της Ενανθρώπησης. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής δηλώνει ότι εδώ ο Χριστός εκφράζει την αλληλεγγύη Του προς το ανθρώπινο γένος. Η Σταύρωση του Χριστού από τους διώκτες Του διακηρύσσει τον πόνο που προκαλείται από την ανάγκη να επιβεβαιώσει κανείς τον εαυτό του, επιβεβαιώνοντας τη δύναμή του με φρικαλέους και καταστροφικούς τρόπους. Η Σταύρωση είναι το αποτέλεσμα της υπερηφάνειας, της απόρριψης και του μίσους, όταν κανείς αρνείται τον Θεό, απομακρύνεται από Αυτόν και απορρίπτει τους άλλους. Όλα αυτά είναι εκφράσεις καταστροφικού θυμού. Ωστόσο, ο Χριστός πάνω στον Σταυρό παραμένει δίκαιος, χωρίς αμαρτία, καθώς παραμένει σε μια αγαπητική και υπάκουη σχέση με τον Πατέρα Του.

Ο Τέβιε, στο έργο «Ο Βιολιστής στη Στέγη», έχει μια άμεση σχέση με τον Θεό. Σε μία από τις σκηνές του έργου, οι Κοζάκοι, μια ημι-στρατιωτική δύναμη που φυλάσσει σύνορα και εκτελεί αστυνομικά καθήκοντα, διακόπτουν βίαια τον χαρμόσυνο γάμο της κόρης του αναποδογυρίζοντας τραπέζια, καταστρέφοντας δώρα και προκαλώντας χαλασμό στο χωριό. Στην επόμενη σκηνή, ο Τέβιε ανεβαίνει στο πάλκο, σηκώνει το κεφάλι του προς τον ουρανό και με χαμηλή και θλιμμένη φωνή λέει στον Θεό: «Αυτό ήταν μεγάλο προικιό που έδωσες στην κόρη μου, την Τζάιτλ, στον γάμο της. Ήταν απαραίτητο αυτό;»

«Ήταν απαραίτητο αυτό;» Το «γιατί;» πίσω από αυτή την ερώτηση εκφράζει έναν τύπο θυμού που συνδέεται με την απογοήτευση, την έκφραση πόνου, την αδυναμία αποδοχής της απώλειας και, κυρίως, τη δυσκολία κατανόησης των πραγμάτων.

Ο Ιώβ και ο Τέβιε απεικονίζουν τα διλήμματα της ζωής. Είναι πικραμένοι, γιατί αισθάνονται ότι η προσωπική τους αξιοπρέπεια και «το ανθρώπινο δικαίωμά» τους έχουν αμαυρωθεί. Η απάντηση του Θεού στον Ιώβ βάζει τα πράγματα σε προοπτική, όταν τον ερωτά: «Θα με καταδικάσεις για να δικαιωθείς;» (Ιώβ 40:8).

Η έκφραση του θυμού και της δυσαρέσκειάς μας προς τον Θεό είναι μέρος μιας ανοιχτής σχέσης μαζί Του. Υπάρχουν πραγματικά στιγμές που νιώθουμε ότι όλα έχουν καταστραφεί στη ζωή μας με έναν πολύ άδικο και απάνθρωπο τρόπο· στιγμές που δεν μπορούμε να απαντήσουμε στο «γιατί;» πίσω από τις απώλειές μας. Ο κίνδυνος έγκειται όταν κρατάμε και τροφοδοτούμε τον θυμό μας με διάφορους τρόπους. Τότε είναι που ο θυμός και η απορία γίνονται μίσος και ολέθρια πικρία. Τότε διατρέχουμε τον κίνδυνο να εκφράσουμε τον θυμό μας με καταστροφικό τρόπο προς τους άλλους και προς τον εαυτό μας, κάτι που στο τέλος θα προκαλέσει μόνο περισσότερο πόνο και οδύνη σε όλους.

Ακόμη χειρότερα, διατρέχουμε τον κίνδυνο να καταραστούμε τον Θεό, να Τον απορρίψουμε ολοκληρωτικά και να διακόψουμε τη σχέση μας μαζί Του. Με αυτόν τον τρόπο, θα καταστρέψουμε τη μοναδική ελπίδα για τελική δικαίωση, σωτηρία και έλεος, που βρίσκεται στην αγάπη Του. Δεν θα επιτρέψουμε σε Αυτόν, που είναι ο Παράκλητος της Αληθείας, να μας παρηγορήσει στη θλίψη μας.

Ο Ιώβ επιπλήττεται, γιατί μιλάει σαν να μπορεί να κατανοήσει και να γνωρίζει όλα τα έργα του Θεού. Ο Τέβιε αντιδρά στην καταστροφή που έχει υποστεί, με τρόπο που δείχνει ότι γνωρίζει πως δεν μπορεί να κατανοήσει τα πάντα. Και οι δύο δυσκολεύονται να αποδεχτούν ό,τι έχει συμβεί. Στο τέλος, συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως το «γιατί;» πίσω από ό,τι συνέβη. Μια τέτοια εκ μέρους τους αντιμετώπιση των πραγμάτων δίνει νόημα στην αξιοπρεπή τους στάση, καθώς τους καθιστά ταπεινούς ανθρώπους που δίνουν αγώνα να στερεώσουν την πίστη τους και τη σχέση τους με τον Δημιουργό.

Με παρόμοιο τρόπο, «εν καιρώ θλίψεων και κακοπαθείας», καλλιεργώντας αυτή την ταπεινότητα, θα μπορέσουμε να σταθούμε ενώπιον του Θεού, όπως έκανε ο Ιώβ, και να πούμε: «Σε άκουγα με την ακοή του αυτιού, αλλά τώρα σε βλέπει ο οφθαλμός μου» (Ιώβ 42:5).

+ΣΚ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ