Καθοδηγητική υποστήριξη  για τους φροντιστές της Τρίτης Ηλικίας

Καθοδηγητική υποστήριξη  για τους φροντιστές της Τρίτης Ηλικίας

Άλλοτε από την καρδιά μας επειδή το θέλουμε, κι άλλοτε από τη συνείδησή μας γιατί «πρέπει» ή γιατί «δεν γίνεται αλλιώς», γενιές ολόκληρες, χρόνια τώρα, φροντίζουμε τους γονείς μας.

Τα μεγέθη των ατόμων με προχωρημένη ηλικία μεγαλώνουν συνεχώς και τα στατιστικά έχουν αναλάβει να μας προειδοποιήσουν ότι χρειάζεται να λάβουμε μέτρα. Υπολογίζεται ότι το 2030,  1 στους 6 ανθρώπους στον κόσμο θα είναι πάνω από 65 ετών.[1]  Μόνο στην Ελλάδα, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών το 2030 αναμένεται να φτάσει στο 30%.[2] Εν τω μεταξύ, ο ρατσισμός, οι διακρίσεις με τα στερεότυπα της γήρανσης και η έλλειψη εκπαίδευσης για μια ποιοτική φροντίδα των ηλικιωμένων εμποδίζουν την ευημερία μας.[3]

Οι προκλήσεις που αφορούν στη διαχείριση της γήρανσης αυξάνουν αλματωδώς, κάνοντας την ποιοτική φροντίδα των ηλικιωμένων όλο και δυσκολότερη. Είτε πρόκειται για τη γενιά των «ενήλικων παιδιών» ηλικίας άνω των 65 ετών, που φροντίζει τους γονείς που είναι άνω των 85 ετών˙ είτε πρόκειται για τη γενιά «σάντουιτς», που υποστηρίζει παιδιά που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, ή τους γονείς της που χρειάζονται συστηματική φροντίδα, ακούγονται «ψίθυροι γεμάτοι ενοχές και θυμό»  για  τις τεράστιες σωματικές δυνάμεις που καταβάλλονται, τα ψυχικά αποθέματα που επενδύονται, το οικονομικό βάρος που απαιτείται  ώστε να φροντίσει τους ηλικιωμένους  με σεβασμό και αξιοπρέπεια.[4]

Πώς να το αμφισβητήσουμε, αφού το ζούμε λίγο πολύ στο σπίτι μας, στη γειτονιά μας, στη χώρα μας και διεθνώς;  Συμβαίνει τώρα! Ας το δούμε! Ας το ακούσουμε!

Πες μου, εσύ που φροντίζεις τον ηλικιωμένο σου, πόσο αλήθεια είναι ότι, από την ημέρα που ξεκίνησες να προσφέρεις τη φροντίδα σου στον ηλικιωμένο γονιό, φίλο, ή συγγενή :

1. Έβαλες την προσωπική σου ζωή σε παύση˙
2. Αποφεύγεις να μιλήσεις για την απελπισία και τον θυμό που νοιώθεις (στίγμα)˙
3. Έχεις υπερβολικό άγχος˙
4. Αισθάνεσαι συχνά χαμένος και μόνος˙
5. Νοιώθεις ότι ανέλαβες τον ρόλο του φροντιστή από αίσθηση καθήκοντος˙
6. Νοιώθεις ότι δεν μπορείς να προγραμματίσεις πια την προσωπική σου ζωή˙
7. Ξυπνάς μια μέρα και συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι σύντροφος ή σύζυγος πια, αλλά μάλλον υπεύθυνος να διαχειρίζεσαι μια κατάσταση που απαιτεί από σένα πλήρη διαθεσιμότητα˙
8. Δεν μπορείς να βλέπεις τους φίλους σου πια˙
9. Η σωματική και ψυχική σου υγεία έχει αλλάξει, η πίεσή σου έχει ανέβει, ή το σωματικό σου βάρος σου έχει αυξηθεί˙
10. Έχει χειροτερέψει η οικονομική σου κατάσταση˙
11. Δεν μπορείς πια να διαχειρισθείς το θέμα της άνοιας του ηλικιωμένου που φροντίζεις, με αποτέλεσμα να γίνεται η φροντίδα που προσπαθείς να παρέχεις ασήκωτο βάρος˙

Είναι φανερό πως όλοι οι «αόρατοι οικογενειακοί φροντιστές» είναι η ραχοκοκαλιά της μακροχρόνιας φροντίδας! Η δε φροντίδα των ηλικιωμένων είναι μια σιωπηλή θυσία από την προσωπική μας ζωή.  Αυτή η θυσία, για πολλούς λόγους,  σήμερα γίνεται πιο δύσκολη. Συνάμα, οι φυσικοί πόροι και οι ψυχολογικές και πρακτικές δυνατότητες αρχίζουν να μην επαρκούν και να σπανίζουν όλο και περισσότερο.  

Όμως, η αξία της προσφοράς των φροντιστών πρέπει να αναγνωριστεί άμεσα! Ο φροντιστής που φτάνει συχνά  να διακατέχεται από ανημπόρια και απελπισία ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια, υποστήριξη, συμπαράσταση και εκπαίδευση, ώστε να διαχειριστεί αυτά που βιώνει. Έχει ανάγκη να αναπτύξει δεξιότητες για να διαχειριστεί τις κρίσεις που μοιραία θα αντιμετωπίσει όσο φροντίζει τον ηλικιωμένο. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι έχει ανάγκη να φροντίσει τον εαυτό του, ώστε να φροντίσει τον ηλικιωμένο για τον οποίο μεριμνά, με σεβασμό και αξιοπρέπεια.

Διεθνώς, έχουν δημοσιευθεί σκέψεις, προτάσεις και στρατηγικές για την επίλυση των δυσκολιών που φέρνει στην καθημερινότητά της η ευτυχής συγκυρία της εποχής μας να ζούμε περισσότερο.[5] Παρ’ όλα αυτά, στην παρούσα φάση, πολλά νοικοκυριά βιώνουν την ευλογία της γήρανσης ως δυσκολία που μας βρίσκει απροετοίμαστους. Σήμερα, η Πολιτεία, η Εκκλησία και οι άλλοι κοινωνικοί φορείς έχουν την άμεση ευθύνη να ιδρύσουν καθοδηγητικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες για όσους φροντίζουν άτομα της Τρίτης Ηλικίας˙ υπηρεσίες που θα βοηθήσουν και θα δώσουν οδηγίες για την καλύτερη φροντίδα του ηλικιωμένου, αλλά και θα συμβάλουν στην εξομάλυνση των αρνητικών συναισθημάτων που τους ταλαιπωρούν. Αυτή η καθοδηγητική υποστήριξη μπορεί να προσφέρει έναν «χώρο» που επιτρέπει στον φροντιστή να εκφράσει και να μοιραστεί τις εμπειρίες του με άλλους φροντιστές και ειδικούς, και να γευθεί ένα βαθύ αίσθημα κατανόησης και συνεργασίας.  Η ανακούφιση που προκύπτει από την κατανόηση δίνει στον ίδιο τον φροντιστή την ικανότητα να διαχειριστεί το άγχος του και την κόπωσή του καλύτερα, ώστε να προσφέρει ποιοτική  φροντίδα στον εαυτό του και στον ηλικιωμένο. Το δε μοίρασμα των εμπειριών τού δίνει την ευκαιρία να αναπτύξει τις δεξιότητές του.  

Ένα ακόμη αγκάθι της καθημερινότητας που σχετίζεται με τη γήρανση είναι τα στερεότυπα: πώς σκεφτόμαστε, πώς κατανοούμε και πώς συμπεριφερόμαστε σε συμπολίτες μας που είναι σε προχωρημένη ηλικία, και στους φροντιστές τους.

 Τα προγράμματα ανακούφισης, μέριμνας, συντροφικότητας, κοινωνικής συμπαράστασης δεν έχουν χρώμα, φύλο, κοινωνικοοικονομική χροιά ή άλλο διακριτικό χαρακτηριστικό. Είναι πολύ ενδιαφέρον πως η ψυχική κούραση των οικογενειών που φροντίζουν τους αγαπημένους ηλικιωμένους τους  δεν περιορίζεται μόνο στα νοικοκυριά χαμηλής κοινωνικής οικονομικής κατάστασης, αλλά και στα μέλη των ευκατάστατων οικογενειών. Εκτός από τις περιπτώσεις όπου υπάρχουν ελάχιστοι πόροι για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της γήρανσης, που θεωρείται ως το βασικότερο πρόβλημα της οικογένειας,  οι πτωχοί και οι πλούσιοι βιώνουν κάτι κοινό: τα διάφορα συναισθήματα που συνδέονται με τη γήρανση του αγαπημένου τους. Η καθοδηγητική υποστήριξη είναι η απάντηση στην ανθρώπινη ανάγκη για διαβίωση και επιβίωση, για την άμεση επίδειξη ενδιαφέροντος στον διπλανό μας, την αναγνώριση του κόπου, της μοναχικότητας, του κορεσμού του, αλλά και για τον σεβασμό και την τιμή που οφείλεται, με την αναγνώριση της προσφοράς του.  

Είναι τριμερής η σχέση που έχει ο φροντιστής με τον ηλικιωμένο: Ο ηλικιωμένος έχει ανάγκη τον φροντιστή, και ο φροντιστής έχει ανάγκη από εσένα, και από τον καθένα. Ας τους στηρίξουμε αυτούς που είναι οι «σιωπηλοί ήρωες», πριν εξαντληθούν. Ακούγοντάς τους, αναγνωρίζοντάς τους, συντροφεύοντάς τους σ’ αυτό τον απαιτητικό και μοναχικό ρόλο, θα τους δώσουμε έναν χώρο στην καρδιά μας να μιλήσουν. Οι περισσότεροι από εμάς που τα συζητάμε αυτά  σήμερα, ακόμα κι αν δεν βρεθούμε στον ρόλο του φροντιστή, σίγουρα θα βρεθούμε στα χέρια ενός φροντιστή και θα θέλουμε να είναι αυτός εκπαιδευμένος, χαρούμενος και διαθέσιμος.

Ας το φροντίσουμε  τώρα!

Μαριλένα Κάβουρα
Σύμβουλος για την ποιότητα στη φροντίδα ηλικιωμένων
και στην καθοδηγητική υποστήριξη  φροντιστών

[1] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
[2] Σχέδιο δράσης για τη Δημόσια Υγεία στον 21^ο αιώνα, Ίδρυμα Μποδοσάκη, 2022.
[3] https:// www.age-platform.eu
[4] https://www.liveincarehub.co.uk/the-emotional-challenges-of-caring-for-an-elderly-parent/
[5] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health

Πηγές:

Ελληνικό Δίκτυο Φροντιστών - https://epioni.gr.
Σχέδιο δράσης για τη Δημόσια Υγεία στον 21^ο αιώνα, Ίδρυμα Μποδοσάκη, 2022.
Age Platform Europe - https://www.age-platform.eu.
Pearson, Catherine, The Quiet Rage of Caregivers, New York Times, November 9, 2023.
Span, Paula, The New Old Age: The only people who understand what a caregiver goes through, New York Times, November 11, 2023.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ