Συμπεράσματα

Τό Β’ Διεθνές Συνέδριο γιά τήν Ποιμαντική Διακονία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στό Χῶρο τῆς Ὑγείας

 Μέ ἀπόλυτη ποιμαντική συνείδηση, ἐπιστημονική σοβαρότητα καί πατριαρχική ἀρχοντιά, πραγματοποιήθηκε τό Β’ Διεθνές Συνέδριο γιά τήν Ποιμαντική Διακονία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στό Χῶρο τῆς Ὑγείας στήν Ρόδο μεταξύ 12-16 Ὀκτωβρίου 2011. Πρόεδρος τοῦ Συνεδίου ἦταν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος. Οἱ Σύνεδροι φιλοξενήθηκαν ἀβραμιαῖα στὸ συνεδριακὸ κέντρο τοῦ ξενοδοχείου Ρόδος Παλλάς. 

 Ἐντυπωσιακή ἦταν ἡ ἀνταπόκριση στήν πρόσκληση τῆς Μητρός Ἐκκλησίας ἀπό περίπου διακόσια ἄτομα. Συγκεκριμένα: Ἡ Ἀρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως ἐκπροσωπήθηκε ἀπό τόν Πανοσιολογιώτατο  Ἀρχιμανδρίτη Δοσίθεο Κανέλλο, ὁ ὁποῖος, κατά τήν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου, ἀνέγνωσε τό μήνυμα τῆς Παναγιότητός Σας. Ἀκόμη, ἐκπροσωπήθηκαν ὅλες οἱ Ἐπαρχίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἀπό τήν Κρήτη, τά Δωδεκάνησα, τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες  τῆς Ἀμερικῆς, τήν Νότιο Ἀμερική, οἱ Ρωσικές παροικίες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Διασπορᾶς, πού τελοῦν ὑπό τήν δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καθώς καί οἱ Αὐτόνομες Ἐκκλησίες τῆς Φινλανδίας καί τῆς Ἐσθονίας. Ἐπίσης, ἐκπροσωπήθηκαν τά Πατριαρχεῖα Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας, Ἱεροσολύμων, Ρωσίας, Σερβίας, καί Βουλγαρίας, συμμετέσχε δέ καί ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλαβανίας και τῆς Ἐκκλησίας τῆς Πολωνίας. Ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἐκπροσωπήθηκε ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν κ.κ. Ἱερώνυμος,  εἴκοσι μία   Μητροπόλεις τῶν Νέων Χωρῶν, πού ἀνήκουν πνευματικά στόν Οἰκουμενικό Θρόνο, καί εἴκοσι Μητροπόλεις τῶν Παλαιῶν Χωρῶν. Ἐπίσης, ἐκπροσώπους ἀπέστειλαν καί οἱ  Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες τῆς Κύπρου καί τῆς Ἀλβανίας. Τέλος, συμμετέσχον καί ἐκπρόσωποι  τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν Ἀθηνῶν, Θεσσαλονίκης, καί Βοστώνης, τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Ἀκαδημιῶν Θεσσαλονίκης, Κρήτης, καί Ἰωαννίνων (Βελλᾶ), καί τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Μονάχου.Ἐπίσης, παρακολούθησαν τὸ Συνέδριο ἀντιπρόσωποι τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν Ποιμαντικὴ τῆς Ὑγείας τοῦ Ποντίφικα, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελικῆς Λουθηρανικῆς Ἐκκλησίας τῆς Λεττονίας, καθώς καί ἀπό ἐπιστήμονες πού ἀνήκουν  στόν χῶρο τῆς θεολογίας καί στόν χῶρο τῆς Ὑγείας.

  Τό θέμα τοῦ Συνεδρίου ἦταν: «Ἡ Πρό τῶν Πυλῶν τοῦ Θανάτου Μέριμνα». Τό Συνέδριο ἀσχολήθηκε διεξοδικά μέ τό ζήτημα τοῦ θανάτου ἀπό ἰατρικῆς, θεολογικῆς, φιλοσοφικῆς, ψυχολογικῆς, καί ποιμαντικῆς πλευρᾶς, μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση στήν ἀνακουφιστική φροντίδα (palliative care).

Στό Συνέδριο τονίσθηκε ὅτι ἡ φροντίδα τοῦ ἀνθρώπου πού βρίσκεται στό τελευταῖο στάδιο τῆς ἐπίγειας ζωῆς θά εἶναι ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα ἰατρονοσηλευτικά, καί συνεπῶς ποιμαντικά, προβλήματα πού θά χρειασθεῖ νά ἀντιμετωπίσουμε μέσα στά ἑπόμενα χρόνια. Οἱ δυσκολίες τίς ὁποῖες βιώνει ὁ ἄρρωστος θά πολλαπλασιασθοῦν  καί θά γίνουν ἀκόμη πιό περίπλοκες, λόγῳ τῆς συνεχῶς αὐξανόμενης μακροβιότητας τοῦ πληθυσμοῦ, τῆς παρατεταμένης χρονικῆς διάρκειας τῆς βεβαρυμένης κατάστασης ἑνός ἀσθενοῦς, καί τῆς ἀδυναμίας τῶν διαφόρων ὑγειονομικῶν Ὑπηρεσιῶν νά σηκώσουν τό βάρος αὐτῆς τῆς παρατεταμένης φροντίδας. Σήμερα διαμορφώνεται ἡ τάση νά μή μένει ὁ πρό τῶν πυλῶν τοῦ θανάτου ἄρρωστος σέ κάποιον νοσηλευτικό χῶρο, ἀλλά νά μένει, ὅσο εἶναι ἐφικτό, στό οἰκεῖο του περιβάλλον. Ἡ τάση αὐτή ἀπαιτεῖ τήν  ἐνεργό συμμετοχή καί ἀφοσίωση τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας. Τό μεγάλο ἐρώτημα εἶναι ἄν ἡ οἰκογένεια μπορεῖ νά  σηκώσει τόν σταυρό αὐτῆς τῆς φροντίδας. Πέραν ἀπό τίς πρακτικές δυσκολίες πού δημιουργοῦνται ἀπό αὐτά τά δεδομένα, πολλές φορές οἱ ψυχολογικές καί πνευματικές ἀνησυχίες φέρνουν τόν ἄνθρωπο καί τήν οἰκογένειά του σέ ὑπαρξιακό ἀδιέξοδο καί ἀπομόνωση. Ἡ ὑπαρξιακή κρίση πού ὁ σημερινός ἄνθρωπος βιώνει σέ σχέση μέ τόν θάνατο εἶναι μιά πρόκληση γιά κάθε ἐκκλησιαστική κοινότητα, κάθε ποιμένα καί κάθε λειτουργό Ὑγείας. Στό Συνέδριο τονίσθηκε ὅτι,  ἄν οἱ ἐνορίες μας λειτουργοῦν ἐκκλησιαστικά, τότε δέν πρέπει  νά ἀφήσουμε τόν συνάνθρωπό μας πού φεύγει ἀπό αὐτήν τήν ζωή, καθώς καί τήν οἰκογένειά του, νά βυθισθοῦν στήν μοναξιά καί στήν ἀπόγνωση. Γι’ αὐτό, ὑπάρχει ἡ ἐπείγουσα ἀνάγκη νά εὐαισθητοποιηθοῦμε, ὅσο τό δυνατόν περισσότερο, γύρω ἀπό αὐτές τίς δυσκολίες, ὥστε νά εἴμαστε προετοιμασμένοι νά τίς ἀντιμετωπίσουμε.

 Στήν προσπάθεια τῆς εὐαισθητοποίησης αὐτῆς, οἱ ὁμιλητές διευκρίνισαν τί σημαίνει νά πάσχει κανείς καί νά ἀντιμετωπίζει τό γεγονός τοῦ θανάτου κατά τήν Ὀρθόδοξη παράδοση, καθώς καί τί σημαίνουν οἱ ἔννοιες «ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια» καί «ποιότητα ζωῆς» σέ σχέση μέ αὐτόν πού πεθαίνει. Εἰδικώτερα, ἐξέτασαν πῶς ὁ φόβος τοῦ θανάτου παίζει καθοριστικό ρόλο σέ ὅλον τόν βίο τοῦ ἀνθρώπου καί πῶς ἡ ἐνοχή ἐμπλέκεται στήν διαδικασία τοῦ θανάτου.  Τονίσθηκε ὅτι ὁ ψυχικός πόνος, ἡ ἀγωνία  θανάτου, ὁ πανικός, οἱ ἀρχαϊκοί μηχανισμοί ἀμύνης καί ἡ ἔλλειψη ἀγάπης καί πίστεως ἐπηρεάζουν καθοριστικά τήν θέληση νά ζήσει κανείς καί τήν δυνατότητα νά «ὑποφέρει» τά παθήματά του. Ἄν οἱ θλίψεις, οἱ στενοχωρίες καί ὁ θάνατος συνιστοῦν μιά πραγματικότητα ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τήν μεταπτωτική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου, μιά πραγματικότητα πού τόν ταλανίζει ἀνάλογα μέ τήν ἐγγύτητα ἤ τήν ἀπόστασή του ἀπό τόν Θεό, τότε ἐκεῖνο πού καθορίζει τήν λεγόμενη ἀξιοπρέπειά του εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον «μαρτυρεῖ» τήν σχέση του μέ τόν Θεό, ὑποφέροντας τήν ἀσθένειά του. Ἀντιστοίχως, ἡ οἰκογένεια, ἡ ἐκκλησιαστική κοινότητα, οἱ ὑγειονομικές ὑπηρεσίες, καθώς καί ὁ κάθε λειτουργός Ὑγείας, πρέπει νά καταβάλουν κάθε προσπάθεια, ὥστε νά διαφυλαχθεῖ ἡ ἱερότητα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, τοῦ κάθε προσώπου, μέσα ἀπό τήν μέριμνα πού προσφέρουν.  

 Σέ μιά εἰδική συνεδρία σχετικά μέ τούς λειτουργούς Ὑγείας ἀπέναντι στόν θάνατο, τονίσθηκε ὅτι, ἐφ’ ὅσον ἐπιθυμοῦμε νά κηρύξουμε, μέ ἕναν οὐσιαστικό τρόπο,  τήν ἀλήθεια γιά τήν ζωή καί τόν θάνατο, ἄν θέλουμε πραγματικά νά βοηθήσουμε τόν ἄνθρωπο καί νά τοῦ προσφέρουμε σωτηρία, πρέπει νά εἴμαστε ἀληθινοί καί εἰλικρινεῖς μέ τόν ἑαυτό μας, ἔχοντας διαρκῶς ἐνώπιόν μας τήν ἡμέρα τῆς ἀναχώρησής μας ἀπό αὐτήν τήν ζωή,   ἀποφεύγοντας μέ τόν τρόπο αὐτό «μωράς ζητήσεις καί γενεαλογίας». Συνήθως ἀποφεύγουμε τόν θάνατο μέσα ἀπό τήν ἄρνηση, καλύπτοντας τίς προσωπικές, διαπροσωπικές καί πρακτικές μας  δυσκολίες καί περίπλοκα συναισθήματα μέ θεωρητικές φιλολογικές συζητήσεις, ἀνούσιες παρηγορητικές παραινέσεις καί πλασματικές ἐλπίδες. Μέ συγκλονιστικές προσωπικές μαρτυρίες, ἡ ἰατρός, ἡ νοσηλεύτρια καί ὁ ἱερέας πού εἰσηγήθηκαν κατά τήν συνεδρία αὐτή, τόνισαν ὅτι ὁ μόνος τρόπος νά ἐνισχυθεῖ ἕνας λειτουργός Ὑγείας, ὥστε νά μπορέσει νά ἀντιμετωπίσει τήν βαρειά εὐθύνη πού φέρει ἔναντι τοῦ ἀσθενοῦς πού πεθαίνει, ἀλλά καί νά διαχειρισθεῖ τίς προσωπικές του δυσκολίες μπροστά στόν θάνατο, εἶναι νά λειτουργήσει ὡς μέλος μιᾶς θεραπευτικῆς ὁμάδας πού ἀποτελεῖ μέρος μιᾶς θεραπευτικῆς κοινότητας, καί, ἐπιπλέον, νά μετέχει στήν ζωή μιᾶς  εὐχαριστιακῆς κοινότητας, πού εἶναι τό ὁσιώτερο καταφύγιο ἐλπίδας καί παρηγοριᾶς. 

 Στό τελευταῖο μέρος τοῦ Συνεδρίου, οἱ ὁμιλητές παρουσίασαν τίς πρακτικές ἐφαρμογές τῆς ἀνακουφιστικῆς φροντίδας. Τονίσθηκε ὅτι οἱ λειτουργοί Ὑγείας ἔχουν ἰδιαίτερη ἀνάγκη νά ἐκπαιδευθοῦν καί νά ἐνημερωθοῦν καλύτερα γιά τίς δυσκολίες πού κρύβει αὐτή ἡ φροντίδα, κάτι τό ὁποῖο δέν γίνεται οὔτε στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά οὔτε καί στόν χῶρο τῆς Ὑγείας. Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος μίλησε, μέσα ἀπό τήν ποιμαντική του ἐμπειρία, γιά τήν πνευματική στήριξη πού ὀφείλουμε νά προσφέρουμε στόν ἄνθρωπο πού βρίσκεται στό τελευταῖο στάδιο φροντίδας. Σέ ἄλλη ὁμιλία, ἡ διευθύντρια τῆς Μονάδας Ἀνακουφιστικῆς Φροντίδας «Γαλιλαία», τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μεσογαίας,  ὑπογράμμισε ὅτι, ἀντίθετα μέ ἄλλες χῶρες, ὁλοκληρωμένες Μονάδες πού νά προσφέρουν ὑπηρεσίες ἀνακουφιστικῆς φροντίδας (ΑΦ) ἀπό διεπιστημονική ὁμάδα λειτουργῶν Ὑγείας στόν χῶρο πού ἐπιλέγουν οἱ ἀσθενεῖς πού πάσχουν ἀπό χρόνια, καταληκτική γιά τήν ζωή τους, νόσο, δέν ὑπάρχουν στήν Ἑλλάδα. Οἱ σύνεδροι ἑστίασαν τόν προβληματισμό τους ἐπάνω στό πῶς ἡ ἐκκλησιαστική κοινότητα μπορεῖ νά συμβάλει στήν δημιουργία τέτοιων ὑπηρεσιῶν καί στό πῶς ὁ κλῆρος μπορεῖ νά ἀποτελεῖ ἐνεργό μέλος μιᾶς διεπιστημονικῆς ὁμάδας ἀνακουφιστικῆς φροντίδας. Πάντως, οἱ λειτουργοί Ὑγείας πού ἔλαβαν μέρος στό Συνέδριο ἐξέφρασαν τήν ἄποψη ὅτι ἡ συμμετοχή τοῦ ἱερέα στήν διεπιστημονική Μονάδα Φροντίδας ἀποτελεῖ ὅρο ἀπαραίτητο γιά τήν ἄρτια λειτουργία της.

 Τό Συνέδριο ἔκλεισε μέ δύο ὁμιλίες πού ἔδωσαν μιά ἄλλη προοπτική στό θέμα τοῦ Συνεδρίου. Ἡ πρώτη ὁμιλία ἀσχολήθηκε μέ τήν ἀκολουθία «Εἰς ψυχοῤῥραγοῦντα» καί τίς ποιμαντικές της διαστάσεις. Στήν δεύτερη καί τελευταία ὁμιλία τονίσθηκε ὅτι ἡ ἐλπίδα πού ὁ ἐκκλησιαστικός ἄνθρωπος χρειάζεται νά ἀναπτύξει σέ κάθε φάση τῆς ζωῆς του, καλλιεργεῖται ὅταν ζεῖ ἐσχατολογικά, ὅταν ἀναμένει τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ καί τήν Αἰώνια Βασιλεία Του.

Τό Β’ Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας ἦταν ἕνα τόλμημα. Οἱ Σύνεδρη τόλμησαν νά συζητήσουμε τό θέμα τοῦ θανάτου καί τήν μέριμνα πού παρέχουμε στόν ἄνθρωπο πού πεθαίνει, μέ ἀπόλυτη εἰλικρίνεια. Γιά τόν λόγο αὐτό, τό Συνέδριο ἔφερε στήν ἐπιφάνεια ὅλους τούς προβληματισμούς καί τίς δυσκολίες πού ὑπάρχουν σέ θεωρητικό καί πρακτικό ἐπίπεδο,  τόσο στόν ἰατρονοσηλευτικό τομέα, ὅσο καί στήν ἐκκλησιαστική ζωή ὅπως αὐτή ἔχει διαμορφωθεῖ σήμερα. Παράλληλα, ἡ συνάντησή μας στήν Ρόδο ἔδωσε στούς συνέδρους τήν εὐκαιρία νά ἐντοπίσουν τίς δυνατότητες πού παρέχουμε, ὥστε νά φροντίσουμε τόν πάσχοντα μέ ἕναν ὁλοκληρωμένο καί ἱεροπρεπῆ τρόπο. Στό τέλος τοῦ συνεδρίου, οἱ συμμετέχοντες ἐξέφρασαν τήν ἐπιθυμία τους νά συνεχισθοῦν οἱ δραστηριότητες τοῦ Πατριαρχικό  Διχτύου μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά ξανασυναντηθοῦν πάλι στήν Ρόδο γιά τό Γ΄  Συνέδριο τό 2014.

Πρωτοπρεσβύτερος Σταῦρος Κοφινᾶς

 Συντονιστής τοῦ Δικτύου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας

ΣΥΝΕΔΡΙΑ